Charakterystyka dziecka pięcioletniego

Charakterystyka dziecka pięcioletniego

Drogi Rodzicu, pamiętaj, że każde dziecko rozwija się inaczej – w swoim indywidualnym tempie. Poniższe normy to ogólnie ujęte umiejętności, które jeden pięciolatek opanuje na wysokim poziomie, a inny na niższym.

 

Wielka motoryka:

  • skacze z miejsca na odległość do około pół metra;

  • skacze lekko na obu nogach w miejscu i do przodu, nie tracąc równowagi;

  • skacze w prawo i lewo wzdłuż linii;

  • wstaje i siada, trzymając nad głową piłkę;

  • na jednej nodze podskakuje kilka razy (chwiejąc się), a stoi na niej około 5 sekund (chwiejąc się);

  • potrafi zrobić kilka przysiadów i wstawać bez utraty równowagi;

  • jeździ na 4 kołowym rowerze, ale często na 2 kołowym;

  • próbuje wykonywać skomplikowane ćwiczenia gimnastyczne, np. stawać na głowie, gwiazda;

  • wchodzi na drabinki, schodki, próbuje chodzić po murkach, krawężnikach;

  • po wyćwiczeniu potrafi rozhuśtać się na huśtawce wiszącej;

  • jeździ na hulajnodze;

  • lubi się ścigać;

  • z rozbiegu kopie piłkę.

 

Mała motoryka:

  • rysuje krzyżyk, podstawowe figury geometryczne;

  • rysuje proste drzewo, dom, postać człowieka z podstawowymi częściami ciała (głowa, tułów, ręce, nogi, szczegóły twarzy, włosy, ubranie); młodsze pięciolatki rysują jeszcze kończyny w postaci pojedynczych linii, starsze – kończyny dwuwymiarowe, pojawiają się już palce (liczba palców nie musi być prawidłowa);

  • wybierane barwy coraz rzadziej nie są zgodne z rzeczywistością;

  • tnie nożyczkami po zaznaczonej linii;

  • koloruje nie wychodząc poza kontury;

  • dokładnie rysuje po śladzie, łączy kropki;

  • potrafi posmarować chleb;

  • odkręca i zakręca nakrętki od butelek; odkręca śruby śrubokrętem, wbija młotkiem kołki (zabawkowe);

  • łączy sprawnie klocki typu lego, potrafi tworzyć już kąty budowli tak, że ściany są ze sobą połączone, a budowle mają zamkniętą przestrzeń;

  • sprawnie buduje z drewnianych klocków różne skomplikowane budowle;

  • buduje z piasku babki, tunele, zamki i inne budowle;

  • sprawnie modeluje z plasteliny (kule, wałki, placki), wykonuje proste figurki – zwierzęta, ludziki;

  • przewleka sznurowadło lub nitkę z grubą igłą przez dziurki;

  • nawleka korale na grubą żyłkę;

  • składa kartkę papieru lub kółko na pół, próbuje ją składać wzdłuż linii narysowanych;

  • tnie nożyczkami po linii prostej (przecina papier, wycina trójkąty, prostokąty itp.);

  • prawidłowo trzyma narzędzie kreślarskie lub pisarskie, opiera przedramię o stół, przytrzymuje kartkę drugą ręką – ręce współpracują ze sobą;

  • chętnie koloruje i zamalowuje kontury i elementy obrazków, ręka nadal męczy się przy malowaniu dużych przestrzeni;

  • potrafi rysować linie pionowe (od góry do dołu), poziome, ukośne w stosunku do brzegów kartki zarówno w lewo, jak i w prawo (///// lub \\\\\);

  • potrafi rysować według wzoru szlaczki typu: I_I_I_I; VVVVV; ^^^^^; MMMM; XXXXX (koordynacja wzrokowo-ruchowa); nie rysuje jeszcze szlaczków typu: UUUUU;

  • samodzielnie próbuje odwzorować niektóre drukowane litery lub cyfry, zachowując podobieństwo kształtu, może jeszcze mylić kierunek pisania.

  • lateralizacja – przewaga czynnościowej, ruchowej jednej strony ciała nad drugą (przewaga ta dotyczy narządów parzystych: oka, ręki, nogi i ucha); u większości dzieci w wieku około 5 lat można już określić przewagę czynnościową; niektóre dzieci (dorośli również) mają tzw. lateralizację niejednorodną – żadna z półkul wyraźnie nie dominuje, dlatego możemy być np. lewooczni, praworęczni, obunożni i prawo uszni (dominacja ucha powoduje, że w określoną stronę zwracamy głowę w poszukiwaniu źródła dźwięku lub do określonego ucha przykładamy telefon komórkowy); lateralizacji nie zmienimy!

 

Rozwój poznawczy, myślenie:

  • rozróżnia prawą i lewą stronę (jednak nadal myli);

  • pisze kilka liter, swoje imię;

  • rozpoznaje napis ze swoim imieniem, często rozpoznaje imiona kolegów;

  • zaczyna się kształtować uwaga dowolna (np. uważne słuchanie dłuższego opowiadania);

  • zaczyna się kształtować myślenie abstrakcyjne, słowno − pojęciowe oderwane od działania i oparte na wewnętrznych procesach umysłowych;

  • interesuje się światem zewnętrznym, zadaje dużo pytań;

  • samodzielnie organizuje złożone zabawy;

  • potrafi składać obrazek z kilku części, układać puzzle z około 60 elementów oraz proste budowle według wzoru;

  • potrafi znaleźć około 8–12 różnic między podobnymi obrazkami;

  • słuchając czytany tekst - rozumie jego treść – ze złożonych struktur dźwiękowych potrafi wyodrębnić zdania i słowa;

  • potrafi po ćwiczeniach wyodrębnić w zdaniu trzy, cztery słowa;

  • potrafi po ćwiczeniach podzielić słowo na dwie, trzy sylaby;

  • potrafi po ćwiczeniach złożyć (zsyntetyzować) dwie, trzy sylaby w słowo.

  • potrafi po ćwiczeniach wyodrębnić (wyróżnić) w wyrazach pierwszą samogłoskę i spółgłoskę;

  • odtwarza proste rytmy oraz porusza się w rytm prostych melodii;

  • podaje słowa zaczynające się na daną głoskę;

  • jeszcze nie potrafi jeszcze uogólniać, natomiast zna wiele pojęć ogólnych, ponieważ osoby dorosłe często stosują zamiennie pojęcia jednostkowe z ogólnymi (np. raz mówimy: wróbelek, a raz ptaszek; raz samochód, lalka, a raz zabawka), natomiast dzieci znają „zawartość” wielu pojęć (np. owoce to: banany, jabłka, śliwki, mandarynki);

  • tworzy definicje w oparciu o wiedzę zebraną w spostrzeżeniach – dominują definicje „użytkowe” (np. stół – do jedzenia i do rysowania; krzesło – do siedzenia; krowa – daje mleko; samochód – do jeżdżenia; mamusia – do kochania, rodzi dzieci, gotuje, odprowadza do przedszkola);

  • pięciolatka cechuje jeszcze myślenie asocjacyjne (skojarzeniowe) – informacje są ze sobą wiązane nie w sposób logiczny, ale na zasadzie kojarzenia (np. słońce – to takie, co świeci w dzień, jak jest pogoda i może oparzyć, a ja oparzyłam się żelazkiem, jak babcia prasowała żółtą sukienkę);

  • zaczyna już wiązać przyczynę ze skutkiem (nie zawsze prawdziwie – nie może teraz padać deszcz, bo idziemy na spacer, a chmury sobie poczekają), zaczyna wnioskować, biorąc pod uwagę następstwo zdarzeń znanych mu sytuacji konkretnych;

  • myślenie nie ma jeszcze charakteru logicznego – pięciolatek nie zawsze jeszcze odróżnia rzeczywistość od marzeń i wytworów wyobraźni – często przekonany jest, że to, co sobie wyobraził, zdarzyło się lub wydarzy się naprawdę;

  • część pięciolatków przelicza zbiory do 5 elementów, wiele dzieci do 10 elementów; licząc, dotykają elementów, często przekraczają próg dziesiątkowy;

  • potrafi ostatni liczebnik odnieść do wielkości zbioru (tu jest pięć klocków);

  • potrafi na polecenie podać odpowiednią liczbę przedmiotów;

  • potrafi na polecenie dodawać (dokładać) i odejmować (zabierać) elementy zbioru i podać wynik, licząc na konkretach (niektóre dzieci liczą już do 5 w pamięci, powyżej – na konkretach);

  • rozumie polecenie i potrafi wskazać, gdzie jest więcej, a gdzie mniej elementów, rozumie pojęcie tyle samo.

 

Emocje i rozwój społeczny:

  • pięciolatek jest ciekawy świata, często pyta, a pytania są pogłębione;

  • jest pogodny, radosny, ufny – przeważają emocje pozytywne;

  • bywa uparty – argumenty logiczne go nie przekonują (trzeba wówczas nieco poczekać i ponowić np. propozycję: jestem ciekawa, czy uda ci się zrobić…, zanim policzę do…);

  • jest ciekawy swych możliwości – próbuje decydować sam o sobie;

  • zachowanie staje się bardziej stonowane, ale nadal zmienne (labilne) – dość łatwo płacz przechodzi w śmiech i odwrotnie;

  • spontaniczne, wyraziste – dziecko ciągle uczy się opanowania nad ekspresją emocji (może

    obrazić się i podrzeć rysunek itp.);

  • można zauważyć kontrolowanie własnych emocji, panowanie nad nimi, większą równowagę emocjonalną;

  • demonstruje pewność siebie, bywa zarozumiałe, lubi się popisywać;

  • zaczyna się wstydzić (np. podczas przebierania);

  • czasem krytykuje lub zawstydza inne dzieci;

  • spokojnie rozstaje się z rodzicami (zaczyna opanowywać lęk separacyjny);

  • nie obraża się tak często na rówieśników – zaczyna brać pod uwagę to, że lepiej bawić się z nimi;

  • potrafi pokonywać trudności, jeżeli robi coś ciekawego, jeżeli trudności nie przekraczają zbytnio jego możliwości, a osoby dorosłe dodatkowo go zachęcają.


 

Rozwój społeczny:

  • pięciolatek szuka rówieśników do zabawy, cierpi, gdy inne dzieci nie chcą się z nim bawić;

  • dzieci bawią się jeszcze razem niezależnie od płci;

  • maleje liczba skarg na rówieśników i liczba konfliktów – coraz częściej dzieci próbują same rozwiązywać problemy powstałe w czasie zabawy;

  • znacznie rzadziej obraża się, złości, płacze, odchodzi od grupy;

  • potrafi sam przeprosić rówieśnika bez ingerencji dorosłego;

  • widoczne jest respektowanie norm społecznych i norm ustalanych w grupie – częste staje się stosowanie przyjętych form grzecznościowych (proszę, przepraszam, dziękuję, czy można…).

  • rozwija się empatia – pięciolatek samodzielnie próbuje pomóc rówieśnikom, pocieszyć ich, przejmuje się ich uczuciami, ale jeszcze dokucza;

  • zaczyna pełnić role w grupie: dyżuruje, pomaga przy roznoszeniu posiłków, sprząta zabawki itp.; zależy mu na opinii innych;

  • w stosunku do osób obcych używa form grzecznościowych typu: proszę pani, proszę pana; proszę, niech pani da mi… itp., a nie: daj mi.

 

Uwaga i pamięć:

  • uwaga jest zazwyczaj mimowolna (nagłe, silne i interesujące bodźce przyciągają uwagę);

  • uwaga jest krótkotrwała – dziecko utrzymuje uwagę na zajęciach dydaktycznych około 10–15 minut, potem jest już zmęczone, rozprasza się (utrzymuje natomiast znacznie dłużej uwagę na zabawie i czynnościach je interesujących);

  • uwaga jest przerzutna – dziecko przenosi uwagę z jednego bodźca na drugi, nie jest zdolne jeszcze do utrzymania uwagi na jednym obiekcie (wiąże się to z uwagą mimowolną);

  • uwaga ma jeszcze mały zakres – dziecko nie potrafi ogarnąć uwagą więcej niż dwa, trzy obiekty;

  • pięciolatek zapamiętuje głównie mimowolnie, ale powoli zaczyna zapamiętywać zgodnie z poleceniem osoby dorosłej;

  • pamięć świeża wiąże się z odpowiednią liczbą powtórzeń – częściej powtarzane treści, informacje, wiersze, piosenki zapamiętywane są lepiej, dominuje pamięć mechaniczna;

  • pięciolatek pamięta (przechowują) dłużej to, co wiąże się z jego przeżyciami – pamięć trwała zależy od wagi i znaczenia emocjonalnego przeżytych doświadczeń;

  • pięciolaek ma jeszcze małą gotowość pamięci – długo przypomina sobie, szuka w pamięci żądanej informacji;

  • dobra pamięć wzrokowa zależy od poziomu spostrzegania wzrokowego, dobra pamięć słuchowa – od spostrzegania słuchowego i od poziomu rozwoju mowy.

​

Mowa:

  • pięciolatek prawidłowo wymawia już słowa, bardzo rzadko zdarzają się zniekształcenia;

  • wypowiada się często zdaniami złożonymi;

  • za pomocą zdań potrafi przedstawić przebieg zdarzenia, opisać swoje samopoczucie, wyjaśnić sytuację (jeszcze nie zawsze logicznie i zrozumiale co do jej przebiegu);

  • opisuje obrazek za pomocą zdań;

  • ma odpowiedni zasób słów – rozumie polecenia, pojęcia dotyczące sytuacji w przedszkolu, w domu, w grupie dzieci;

  • oprócz pojęć jednostkowych używa w mowie podstawowych pojęć ogólnych typu: owoce, zwierzęta, budynki, zabawki, posiłki, ptaki;

  • pyta o znaczenie nowych słów, chce je zrozumieć, powtarza, aby je utrwalić;

  • w samodzielnej zabawie mówi do siebie, w czasie zabaw z rówieśnikami jest rozmowne;

  • "bawi się” słowami – próbuje rymować;

  • pięciolatek już nie zniekształca prostych słów przez zamianę kolejności głosek (zamiast korale – kolare), zamianę bądź opuszczanie głosek (zamiast wróbel – grubel, zamiast chce – ce).

​

​

Natalia Wawrzeniuk,

nauczyciel wychowania przedszkolnego
 


 

Literatura:

  1. „PSYCHOLOGIA DZIECKA” , Vasta R.,Haith M.M, Miller S.A

  2. „ROZWÓJ DZIECKA”, E.B Hurlock

  3. „PSYCHOLOGIA DZIECKA” H.R. Schaffer

  4. Materiały własne